Buchałów

Opis

Buchałów był pierwotnie wioską ulicowo – placową, obecnie jest wielodrożnicą o zatartym układzie przestrzennym. Wraz ze zburzeniem pałacu wieś utraciła swój najcenniejszy zabytek.

Pałac, pierwotna siedziba właścicieli wioski, miała zapewne wczesnofeudalny rodowód o czym świadczy jej obronne położenie na skaju mokradeł. Na barwnym sztychu z pierwszej połowy XIX wieku widać reprezentacyjną dwuskrzydłową budowlę, lśniącą w słońcu bielą tynków i otoczoną ogrodem stylu angielskim. Już wtedy miała pseudogotycki charakter, podkreślony przez schodkowe szczyty zwieńczone rodzajem attyk czy raczej masywnych gzymsów, przypominających blankowanie, i ozdobione wysmukłymi narożnymi pinaklami, strzelającymi z poziomu parteru przez wysokość dwóch kondygnacji, aż ponad dach. Wrażenie potęgował spadzisty dach z czerwonej dachówki, łącznik z wielkimi, półkoliście zwieńczonymi smukłymi oknami na parterze, których stolarka imitowała gotyckie maswerki, arkadowy krużganek na pietrze łącznika oraz dostawiona trójkondygnacyjna wieża, z otoczonym stylizowanym blankami tarasem widokowym. Przebudowa wykonana w 1851–1853 podkreśliła jeszcze mocniej pseudogotycki wizerunek pałacu. Całość posiadłości otaczał parkan. Na zdjęciach sprzed ostatniej wojny widać, że od północnej strony pałac otacza winnica. Drzewa, które na XIX wiecznej grawiurze wyglądają na dopiero niedawno posadzone, osiągnęły już słuszne rozmiary, okrywając pałacowy dziedziniec cieniem. Po wojnie budowla, która nie znalazła gospodarza, popadła w ruinę.

Z dóbr pałacowych przetrwał do naszych czasów jedynie park krajobrazowy z XVIII wieku, trzy budynki gospodarcze oraz piękny domek winiarski. Rozległy park rozciąga się w pagórkowatym terenie po obu stronach potoku, odprowadzającego wodę ze wzgórz na południowym skraju wioski. Położone tam, wysoko nad wioską, źródła, służyły dawniej do zaopatrywania systemu wiejskiego wodociągu dumy Buchałowa. Dzisiaj pałacowy park zdziczał, gęste krzaki i bujne chwasty szybko pochłonęły resztki parkowych kultur. Idąc wzdłuż parku natkniemy się na zapomniany staw, nad którym wznosi się majestatyczny platan. Dalej w głębi parku, znajdziemy jeszcze inne pomnikowe platany i dęby, ostatnich świadków coraz odleglejszej historii. Zachowały się jeszcze dwa budynki gospodarcze, ostatnie z dworskich zabudowań, oraz XVIII wieczna murowana oficyna dla służby. Dni starego spichlerza wydają się policzone, to już ruina, natomiast druga kamienno–ceglana owczarnia, położona przy wiejskiej drodze, została odrestaurowana. Prawdziwą perłą jest kamienno–ceglany domek winiarski z 1874 roku. Dom stoi naprzeciw parku, na szczycie wzgórza, którego stoki pokrywała winnica. Mieszkał w nim winogrodnik, uprawiający winne krzewy. Później, gdy buchałowskie winnice podupadły, dom na wzgórzu pełnił funkcję kwatery myśliwskiej. Nadzorem konserwatorskim objętych jest ponad 17 domów mieszkalnych, murowanych, zbudowanych od początku XIX do początku XX wieku. Wśród nich dawny zajazd “Pod Zielonym Wieńcem”, położony przy zbiegu traktów w kierunku Słonego i do Świdnicy. Wyróżnia się pięknym bądź zabytkowym charakterem również kilka budynków gospodarczych. Odnowiona niedawno murowana trafostacja z początku XX wieku figuruje co prawda w rejestrze zabytków, ale zupełnie swój pierwotny wygląd zatraciła.

Buchałowski Kościół, którego istnienie poświadcza Dokument Awinioński z 1376 roku, w dobie reformacji został przejęty przez luteranów. W 1654 roku kontrreformacja przywróciła go Kościołowi powszechnemu, budynek jednak został zamknięty – w wiosce nie było ani jednego katolika. Nieużywany popadł w ruinę, tak że dzisiaj nie pozostał po nim nawet ślad fundamentów. W pamięci mieszkańców zachowało się jednak miejsce, gdzie stała stara świątynia. Było to łagodne wzniesienie w samym środku wioski, z resztkami drewnianej kościelnej wieży. Dookoła rozciągał się zapuszczony cmentarzyk. W 1860 roku wzniesiono tam nowo ceglano - kamienną dzwonnicę w stylu neogotyckim, w formie wysmukłego ośmiościanu z wysokim hełmem krytym blachą. Staraniem mieszkańców Buchałowa dobudowano do dzwonnicy nowy kościół. Dolną, kamienną kondygnację wieży wkomponowano w konstrukcję ścian jednonawowej świątyni, krytej dwuspadowym dachem. Stylizowane na gotyckie, ostrołukowe zwieńczone okna, nawiązujące do formy otworów okiennych z górnej kondygnacji wieży, ozdobiły witraże. Drewniany ołtarz przedstawia świętego Jerzego.

Źródło:
Publikacje Stowarzyszenia Przyjaciół Gminy Świdnica
www.swidnica.zgora.pl